Modelowanie procesów trudno sobie obecnie wyobrazić bez pomocy narzędzi informatycznych. Najprostsze z nich umożliwiają jedynie stworzenie wykresu procesu, wykreowanie diagramów i nadanie im odpowiedniego opisu. Programy te znajdują zastosowanie przy prostych przedsięwzięciach, w których wystarczy jedynie możliwość szybkiego zobrazowania procesu. Bardziej zaawansowane narzędzia oprócz tworzenia modeli umożliwiają ich gromadzenie w bazie danych, dają również możliwość tworzenia modelu przez wielu użytkowników w ramach jednego przedsięwzięcia. Umożliwiają również zaawansowaną analizę procesów i symulacje ich przebiegu. Coraz częściej programy tej klasy wyposażane są w rozwiązania umożliwiające rachunek kosztów metodą ABC, pomiar wyników metodą Balanced Scorecard, wspomagają też tworzenie i funkcjonowanie systemu zarządzania jakością. W artykule opisane są trzy pakiety programów służących celom przedstawionym powyżej – ARIS firmy IDS Scheer AG, Corporate Modeler firmy Casewise oraz narzędzia z firmy KBSI.
ARIS
ARIS (Architecture of Integrated Information Systems – architektura zintegrowanych systemów informacyjnych) jest narzędziem powstałym na bazie teorii opisu i reorganizacji procesów stworzonej przez prof. Augusta Wilhelma Scheera z Uniwersytetu Saarbrucken. Podstawy metodologii prof. Scheer zawarł w książce Architektur Intergrieter Inforamtionssysteme, wydanej w 1991 roku. Ewoluujący przez lata ARIS w obecnej postaci jest rozbudowanym narzędziem służącym tworzeniu procesów, ich analizie, doskonaleniu i reorganizacji. Podstawowa funkcjonalność narzędzi ARIS to opisywanie danych procesu, funkcji, organizacji za pomocą modeli, ich analiza pod kątem czasu i kosztów oraz wspomaganie rozwiązywania problemów w zakresie rekonstrukcji procesów, wyboru i wdrożenia systemów informatycznych, rozwoju tych systemów, opisu metod przetwarzania danych, zarządzania przepływem pracy. Wraz z rozwojem pakietu uzupełniony został on o wyspecjalizowane aplikacje, takie jak system służący wspomaganiu zarządzania jakością czy narzędzie wspomagające analizę opartą o metodę Balanced Scorecard.
Produkty oferowane przez IDS-Scheer to pakiet narzędzi składający się z wielu wyspecjalizowanych aplikacji. Najprostszy produkt – ARIS Easy Design umożliwia tworzenie modeli procesów i zarządzenie bazą danych, użytkownikami, modelami i obiektami. Podstawowe narzędzie pakietu – ARIS Toolset – oprócz funkcji zawartych w programie Easy Design umożliwia również kształtowanie metodyki modelowania zgodnie z własnymi potrzebami, zarządzanie identyfikacją użytkowników podczas modelowania, konsolidowanie zawartości bazy danych, automatyczne generowanie modeli, budowanie wariantów modeli, analizy procesów, animacje modeli procesów, kształtowanie raportów i analiz na własne potrzeby projektowe.
Kolejny produkt – ARIS ABC – umożliwia rozbudowaną analizę kosztów za pomocą metody ABC (Activity-Based Costing). Wspiera również czynności związane z kontrolingiem kosztów procesów. Narzędzie to umożliwia analizę, symulację i optymalizację procesów pod względem związanych z nim kosztów, ułatwia również porównywanie różnych wariantów procesu. Kolejną z cech produktu jest możliwość współpracy z systemem kontroli kosztów istniejącym w programie SAP R/3.
ARIS Simulation umożliwia przeprowadzanie symulacji procesu. Dzięki temu określić można, jak wymodelowany proces zachowa się w praktyce, określić koszty i czas wykonania procesu i poszczególnych działań. Dowiedzieć się można, jakie działania zużywają najwięcej kosztów i czasu. Możliwe staje się określenie wykorzystania i efektywność pracowników. Symulacja umożliwia też określenie wąskich gardeł procesu, czyli stanowisk pracy ograniczających swoją zbyt niską wydajnością pozostałe stanowiska pracy. W wyniku symulacji oszacować można dynamiczny czas oczekiwania (dynamic wait time), który określa przestoje powstałe w czasie wykonywania procesu. Zakres i wiarygodność uzyskanych informacji zależny jest od ilości i jakości danych wejściowych wprowadzonych do modelu procesu.
Innym rozwiązaniem oferowanym przez firmę IDS-Scheer jest ARIS QMS. System ten ma formę portalu intranetowego, a jego zadaniem jest wspomaganie systemu zarządzania jakością (Quality Management System) i tworzenie dokumentacji tego systemu za pomocą map procesów. Dostęp do bazy dokumentów możliwy jest poprzez standartowe przeglądarki stron WWW. Wprowadzenie systemu ARIS QMS ułatwić może tworzenie systemu, gdyż umożliwia łatwy dostęp do dokumentacji każdemu pracownikowi firmy, zmniejszając zarazem koszty tworzenia dokumentacji i wprowadzenia systemu zarządzania jakością.
Pakiet programów ARIS jest kompleksowym narzędziem służącym mapowaniu i reorganizacji procesów. Rozszerza tradycyjne obszary zainteresowania tego typu pakietów o zagadnienia związane z zarządzaniem jakością czy wspomaganiem handlu elektronicznego. Duża baza modeli referencyjnych umożliwia tworzenie nowych procesów w oparciu o już istniejące wzorce. Pakiet ten z powodzeniem może być stosowany w przedsięwzięciach z zakresu reorganizacji procesów, wprowadzania norm zarządzania jakością czy wdrażania zintegrowanych systemów informatycznych (szczególnie w przypadku wdrażania systemu SAP R/3).
Strona polskiego przedstawicielstwa: http://www.ids-scheer.pl
Corporate Modeler
Corporate Modeler jest produktem działającej na rynku od 1989 roku brytyjskiej firmy Casewise. Program ten zbudowany jest z modułów korzystających ze wspólnej bazy danych (repozytorium), w której zgromadzone są występujące w modelu diagramy, obiekty i ich atrybuty. Najważniejsze moduły to:
· Hierarchy Modeler – umożliwia zobrazowanie statycznych zależności pomiędzy procesami, jednostkami organizacyjnymi, pracownikami, technologiami informatycznymi
· Process Dynamic Modeler – umożliwia ukazanie procesów w sposób dynamiczny, wiąże działania przebiegające w ramach procesu z jednostkami organizacyjnymi i lokalizacjami, w których są wykonywane, umożliwia również przeprowadzenie symulacji
· Data Flow Modeler – umożliwia ukazanie przepływu informacji w organizacji za pomocą diagramów DFD (Data Flow Diagram)
· Entity Modeler – umożliwia zaprojektowanie struktury systemów baz danych
· Generic Modeler- umożliwia przedstawienie danych z repozytorium w formie diagramu o formie graficznej określonej przez użytkownika
· Repository Explorer – umożliwia łatwy dostęp do danych o diagramach, modelach i obiektach zapisanych w bazie danych, integrując zarazem pozostałe aplikacje wchodzące w skład pakietu
Proces w Corporate Modelerze ukazany jest jako ciąg czynności zainicjowany wydarzeniem i kończący się określonym rezultatem. W interesujący sposób rozwiązane jest przyporządkowanie czynności do miejsc ich wykonywania – jednostki organizacyjne ukazane są jako prostokątne pola, na których umieszczane są czynności. Dla jednostek organizacyjnych określić można koszt, jaki pochłania ich funkcjonowanie w jednostce czasu, podobnie koszt określić można dla poszczególnych czynności.
Dane o procesie zapisane w repozytorium mogą być za pomocą Generic Modelera ukazane w dowolnej formie, na przykład proces ukazany może być jako diagram EPC, zgodny z wymogami SAPa.
Pakiet Corporate Modeler staje się coraz bardziej kompleksowym narzędziem wspomagającym mapowanie i reorganizacje procesów, wdrażanie systemów informatycznych i norm ISO. Na szczególną uwagę zasługuje stopień integracji modułów wchodzących w skład pakietu oraz udane potraktowanie zagadnienia symulacji i wprowadzania danych potrzebnych do jej przeprowadzenia.
Strona producenta: http://www.casewise.co.uk/
Narzędzia firmy KBSI
Jednym z pakietów oprogramowania, które wspomaga modelowanie procesów są narzędzia tworzone przez amerykańską firmę KBSI (Knowledge Based Systems Inc.). W skład pakietu oferowanego przez KBSI wchodzą następujące produkty:
- AI0 WIN – program ten umożliwia modelowanie procesów zgodnie z normą IDEF0
- SmartER – program wspomagający modelowanie systemów informatycznych i baz danych
- ProSim – umożliwia modelowanie i symulację procesów zgodnie z norma IDEF3
- ProCap – wspomaga mapowanie procesów w oparciu o normę IDEF3
- SmartCost – umożliwia kalkulację i analizę kosztów
- ProjectLink – wspomaga zarządzanie projektami i ich symulację
Programy wymienione powyżej mogą być używane oddzielnie, mogą również pracować wspólnie udostępniając zawarte w nich dane innym programom wchodzącym w skład pakietu.
AI0 WIN jest programem umożliwiającym mapowanie procesów zgodnie z normą IDEF0. Modele tworzone w ramach projektu zgrupowane są w repozytoriach (repositories). Zarządzanie i przeglądanie modeli w ramach repozytorium umożliwia model browser, który ukazuje modele, jak również hierarchię czynności w nich zawartych. Z poziomu model browsera utworzyć można czynności podstawowe, oznaczone symbolem A0, jak również czynności podrzędne. Następnie do każdej czynności przypisać można obrazujący ją diagram, ukazujący wejścia, wyjścia, mechanizmy sterowania i zasoby potrzebne do jej wykonania. Dla czynności określić można atrybuty, jak koszty i czas potrzebny do ich wykonania, istnieje również możliwość zdefiniowania dowolnego zestawu atrybutów. Czynność nadrzędną przedstawić można jako proces, składający się z czynności podrzędnych. Diagramy ukazują zależności pomiędzy czynnościami podrzędnymi – wyjścia jednych czynności mogą być dla innych czynności ich wejściami, zasobami lub mechanizmami sterowania.
Wyjścia, wejścia, mechanizmy sterowania i zasoby każdej czynności mogą być też przedstawione w postaci tabeli – tzw. diagramu A/C. Używając matrycy ABC (ABC matrix) wprowadzić można zależności kosztowe pomiędzy poszczególnymi czynnościami. Zależności te wyeksportowane do programu EasyABC służą do rachunku kosztów metodą ABC.
Na podobnej zasadzie do programu AI0 WIN zbudowany jest program ProCap, umożliwiający tworzenie modelów procesów w oparciu o normę IDEF3, oraz program ProSim, który również opierając się o normę IDEF3 umożliwia przygotowanie modelu do symulacji oraz analizę kosztów. Za pomocą programu ProSim określić można wykorzystanie czasu poprzez poszczególne obiekty zaangażowane w działania, jak również tworzone przez nie koszty. Czasy i koszty określone mogą być za pomocą stałej liczby, istnieje również możliwość przedstawienia ich za pomocą różnych typów funkcji.
Pakiet narzędzi firmy KBSI wydaje się odbiegać od wiodących na rynku programów pod względem stopnia zintegrowania poszczególnych aplikacji, zakresu obejmowanych zagadnień, dogodności pracy wielu użytkowników w ramach jednego projektu czy wygody obsługi. Jednak niewątpliwą zaletą pakietu jest silne wsparcie teoretyczne ze strony norm IDEF, które zawierają nie tylko sposoby opisu procesów, ale też metody ułatwiające ich reorganizację i pozyskiwanie danych.
Strona producenta : http://www.kbsi.com/
Fot. Pixabay